یکی از مسایل قرآنی، مساله «وجوه و نظائر» است، که راه احتمال را در فهم معانی قرآن باز نموده و گاهی موجب اشتباه برخی و گاه موجب دست آویزی برای فتنه جویان شده است. فهم معانی قرآن نیاز به ورزیدگی و اندیشه عمیق دارد تاامکان سد احتمالات میسر گردد، لذا شناخت وجوه و احتمالات و نیز اشباه و نظائر یک ضرورت تفسیری به شمار می رود. در این زمینه کتاب ها و رساله های فراوانی نوشته شده و نیز تالیفاتی با عنوان «غریب القرآن» یا «تاویل مشکل القرآن» ارائه شده است. پیشینیان در این زمینه کوشش فراوانی نموده و برای حل مشکلات قرآنی آثار نفیسی از خود به یادگار گذارده اند.
ادامه مطلب ...هر یک از وجوه و نظائر گاه در کلمات افرادی هستند و گاه در جمله بندی های
کلامی، که برای هر یک از چهار دسته شواهد بسیاری در قرآن یافت می شود برای
هر یک به ترتیب نمونه هایی می توان آورد:
1. وجوه محتملات معانی در کلمات افرادی، مانند:
امت: که در قرآن به سه معنا آمده، چنان چه یادآور شدیم.
برهان: در آیه «ولقد همت به و هم بها لو لا ان رای برهان ربه» [1] این برهان خدایی کدام است که یوسف را از قصد فحشا بازداشت؟
آیا در قرآن لغات غریبه وجود دارد؟
مقصود از لغات غریبه، الفاظ و کلمات نامانوسی است که شنیدن آن بر طبع
گران می آید و وجود آن در کلام موجب خلل در فصاحت می گردد چنین الفاظ غریبی
هرگز در قرآن نبوده و در شان قرآن نمی باشد، زیرا قرآن در بالاترین مرتبه
فصاحت قرار دارد و هیچ گاه کلمات غریبه درآن به کار نرفته است آری، غرابت
معنای دیگری نیز دارد که در قرآن به کار رفته است: غرابت در عرف محلی قرآن ـ
احیانا ـ الفاظ و کلماتی را مورد استعمال قرار داده که برای بیش تر عرف
محلی تازگی داشته، معنای آن بر آنان چندان روشن نبوده است، زیرا قرآن از
لغات تمامی قبایل عرب استفاده کرده، و حتی برخی کلمات را که ریشه های آن از
غیر عرب گرفته شده به کار برده است، که بعضا معانی آن ها برای فرد فرد عرب
روشن نبوده است.
در ابتدای 29 سوره از سوره های قرآن، یک یا چند حرف از حروف الفبا وجوددارد، که مجموعا 78 حرف است که با حذف مکررات، 14 حرف می شود یعنی نصف حروف هجا که 28 حرف است این حروف (واقع در اوایل سوره ها) را «حروف مقطعه» گویند یعنی حروفی که پیش هم چیده شده اند اما کلمه ای راتشکیل نداده اند اگرچه درکتابت سرهم نوشته شوند، ولی در قرائت، جدا از هم خوانده می شوند، مانند «ا ل م ص» مجموع حروف چهارده گانه عبارتند از: (ا ح رس ص ط ع ق ک ل م ن ه ی) بدرالدین زرکشی گوید: «از ترکیب این حروف می توان این جمله را ساخت: «نص حکیم قاطع له سر» فیض کاشانی جمله «صراط علی حق نمسکه» را ساخته است سوره هایی که در ابتدای آن ها حروف مقطعه قرار دارندعبارتند از:
ادامه مطلب ...