پیامبر(ص) هنگام نزول وحی مستقیم، بر خود احساس سنگینی می کرد، و ازشدت سنگینی که بر او وارد می شد بدنش داغ می شد، و از پیشانی مبارکش عرق سرازیر می گشت اگر بر شتری یا اسبی سوار بود، کمر حیوان خم می شد و به نزدیک زمین می رسید علی (ع) می فرماید: «موقعی که سوره مائده بر پیامبر نازل شد، ایشان بر استری به نام «شهبا» سوار بودند وحی بر ایشان سنگینی کرد، به طوری که حیوان ایستاد و شکمش پایین آمد دیدم که نزدیک بود ناف او به زمین برسد، در آن حال پیامبر از خود رفت و دست خود را بر سر یکی از صحابه نهاد»[1] عباده بن صامت می گوید: «هنگام نزول وحی گونه های پیامبر(ص) درهم می کشید و رنگ او تغییرمی کرد در آن حال سر خود را فرو می افکند و صحابه نیز چنین می کردند»[2] گاه می شد که زانوی پیامبر بر زانوی کسی بود، در آن حال وحی نازل می شد، آن شخص تحمل سنگینی زانوی پیامبر را نداشت ما نمی دانیم چرا پیامبر(ص) دچاراین حالت می شد، چون از حقیقت وحی آگاه نیستیم برای تفصیل بیش تر می توان به کتاب هایی که درباره وحی و کیفیت آن نگاشته شده است مراجعه کرد.[3]
در طول تاریخ گروهی از معاندان سعی نموده اند با ساختن داستان های بی
اساس و موهون، اصل مهم وحی را زیر سؤال ببرند آنان در این راستا افسانه
هایی درزمینه وحی بر پیامبر اسلام، جعل کرده اند در این جا برای دفع شبهه
مقدمه ای را بادو پرسش آغاز می کنیم :
1. آیا ممکن است پیامبری، در آغاز بعثت به خود گمان ناروا برد و در آن چه بر او پدید گشته است شک و تردید نماید؟
2. آیا امکان دارد که گاه شیطان، در امر وحی دخالت کند و تسویلات خود رابه صورت وحی جلوه دهد؟
در گفته های اهل بیت(ع) و تعالیم عالیه ای که از خاندان پیامبر اکرم(ص)
صادرشده، پاسخ هر دو سؤال منفی است ولی در نوشته های اهل حدیث که از
غیرطریق اهل بیت(ع) گرفته شده است جواب مثبت است آنان روایاتی در این زمینه
آورده اند که با مقام عصمت منافات دارد و علاوه برآن پایه و اساس نبوت را
زیر سؤال می برد.
اینک برای نمونه به دو داستان برگرفته شده از روایات اهل حدیث اشاره و با دلایل عقلی و نقلی ساختگی بودن آن ها را روشن می کنیم:
داستان ورقه بن نوفل
ورقه بن نوفل از عموزادگان خدیجه و فردی با سواد اندک و کم و بیش از
تاریخ انبیای سلف با خبر بود در وصف او گفته اند: «و کان قارئا للکتب و
کانت له رغبه عن عباده الاوثان »[4]
می گویند: او بود که پیامبر اسلام(ص) را از نگرانی که در آغازبعثت برایش
رخ داده بود نجات داد بخاری، مسلم، ابن هشام و طبری شرح واقعه را چنین گفته
اند:
آن گاه که محمد(ص) در غار حرا با خدای خود خلوت کرده بود، ناگهان ندایی
به گوشش رسید که او را می خواند سربلند کرد تا بداند کیست، با موجودی
هولناک مواجه گردید وحشت زده به هر طرف می نگریست همان صورت وحشت ناک رامی
دید که آسمان را پر کرده بود از شدت وحشت و دهشت از خود بی خود شد ودر این
حال مدت ها ماند خدیجه که از تاخیر او نگران شده بود، کسی را به دنبال او
فرستاد ولی او را نیافت، تا آن که پیامبر(ص) به خود آمد و به خانه رفت، ولی
باحالتی هراسناک و خود باخته خدیجه پرسید: تو را چه می شود؟
گفت : «از آن چه می ترسیدم بر سرم آمد پیوسته در بیم آن بودم که مبادا
دیوانه شوم، اکنون دچار آن شده ام !» خدیجه گفت : هرگز گمان بد به خود راه
مده تو مرد خدا هستی و خداوندتو را رها نمی کند حتما نوید آینده روشنی است
سپس برای رفع نگرانی کامل پیامبر(ص)، او را به خانه ورقه بن نوفل برد و شرح
ماجرا را به او گفت ورقه پرسش هایی از پیامبر(ص) کرد، در پایان به وی گفت :
نگران نباش، این همان پیک حق است که بر موسی کلیم نازل شده و اکنون بر تو
نازل گردیده است و نبوت تو رانوید می دهد گویند این جا بود که پیامبر اکرم
(ص) احساس آرامش کرد و فرمود:اکنون دانستم که پیامبرم «فعند ذلک اطمان باله
و ذهبت روعته و ایقن انه نبی».[5]
این داستان یکی از ده ها داستان ساخته شده کینه توزان دو قرن اول اسلام
است که خود را مسلمان معرفی نموده، با ساختن این گونه حکایت های افسانه
آمیز، ضمن سرگرم کردن عامه، در عقاید خاصه ایجاد خلل می کردند و تیشه به
ریشه اسلام می زدند در سال های اخیر نیز دشمنان اسلام این داستان و داستان
های مشابه از جمله داستان آیات شیطانی را دست آویز خود قرار داده، بر سستی
پایه های اولیه اسلام شاهد گرفته اند.
چگونه پیامبری که مدارج کمال را صعود نموده، از مدت ها پیش نوید نبوت
رادر خود احساس کرده، حقایق بر وی آشکار نشده است در حالی که بالاترین
ووالاترین عقول را در خود یافته است : «ان اللّه وجد قلب محمد(ص) افضل
القلوب و اوعاها، فاختاره لنبوته» چگونه انسانی که چنین تکامل یافته است،
در آن موقع حساس، نگران می شود و به خود شک می برد، سپس با تجربه یک زن و
پرسش یک مرد که اندک سوادی دارد این نگرانی از وی رفع می شود، آن گاه
اطمینان حاصل می کند که پیامبر است؟
! این داستان، علاوه برآن که با مقام شامخ نبوت منافات دارد، با ظواهر
آیات و روایات صادره از اهل بیت (ع) نیز مخالف است در این جاضمن بیان اقوال
برخی بزرگان در باره این داستان، به ذکر دلایل ساختگی بودن آن می پردازیم :
قاضی عیاض[6]
(متوفای 544) در بیان این نکته که امر وحی بر شخص پیامبر فاقد هرگونه
ابهام و شک است می گوید: «هرگز نشاید که ابلیس در صورت فرشته درآمده و امر
را بر پیامبر مشتبه سازد، نه در آغاز بعثت و نه پس از آن و همین آرامش و
استواری و اعتماد به نفس، که پیامبر اکرم (ص) در این گونه مواقع از خودنشان
داد، خود یکی از دلایل اعجاز نبوت به شمار می رود آری هرگز پیامبر شک نمی
کند و تردید به خود راه نمی دهد که آن که بر او آمده فرشته است و از جانب
حق تعالی پیام آورده است به طور قطع امر بر او آشکار است، زیرا حکمت الهی
اقتضامی کند که امر بر وی کاملا روشن شود تا آشکارا آن چه می بیند، لمس کند
یا دلایل کافی در اختیار او قرار می دهد تا کلمات اللّه ثابت و استوار
جلوه کند «و تمت کلمه ربک صدقا و عدلا لا مبدل لکلماته ».[7]
امین الاسلام طبرسی نیز بیان می کند که برای آن که پیامبر بتواند
دیگران را باوحی هدایت نماید، خود باید از هرگونه خطا و اشتباه در دریافت
وحی مصون باشد لذا در تفسیر سوره مدثر می گوید: «ان اللّه لا یوحی الی
رسوله الا بالبراهین النیره و الایات البینه الداله علی ان ما یوحی الیه
انما هو من اللّه تعالی فلا یحتاج الی شی سواها لا یفزع و لا یفزع و لا
یفرق[8]،
به درستی که خداوند وحی نمی کندبه رسولی مگر با دلایل روشن و نشانه های
آشکار که خود دلالت دارد بر این که آن چه بر او وحی می شود، از جانب حق
تعالی است و به چیز دیگری نیازنداردهرگز ترسانده نمی شود و نمی هراسد و به
خود نمی لرزد».
به طور کلی آیات قرآنی بر این نکته تصریح دارند که پیامبران الهی از
آغاز وحی، پیام ها را به روشنی دریافت نموده و دچار شک و تردید نمی شوند
مقام حضور درپیش گاه حق جای گاهی است که در آن وهم و شک و ترس راه ندارد
موسی (ع) درآغاز بعثت مورد عنایت خاص پروردگار قرار گرفته، به او خطاب می
شود: «یا موسی انی انا ربک فاخلع نعلیک انک بالواد المقدس طوی، و انا
اخترتک فاستمع لما یوحی، اننی انااللّه لا اله الا انا فاعبدنی و اقم
الصلاه لذکری[9]،
ای موسی ! این منم پرودگار تو،پای پوش خویش بیرون آور که در وادی مقدس طوی
هستی و من تو را برگزیده ام ،پس به آن چه وحی می شود گوش فرا ده منم، من،
خدایی که جز من خدایی نیست پس مرا پرستش کن و به یاد من نماز برپا دار» سپس
به او دستور داده می شود: «و الق عصاک، فلما رآها تهتز کانها جان ولی
مدبرا و لم یعقب، و عصایت رابیفکن، پس چون آن را هم چون ماری دید که می
جنبد (ترسید و) به عقب برگشت و (حتی) پشت سر خود را ننگریست» از این جهت
مورد عتاب قرار گرفت : «یا موسی لا تخف انی لا یخاف لدی المرسلون[10]،
ای موسی نترس که رسولان در نزد من نمی ترسند» بدین ترتیب به محض ایجاد
ترس، عنایت الهی شامل حال پیامبر الهی گشته او را از هرگونه هراس رها کرده
است این یک قانون کلی است هر که درآن جای گاه شرف حضور یافت، از چیزی خوف
ندارد، زیرا در سایه عنایت الهی قرار گرفته و در فضایی امن و آرامش بخش
استقرار یافته است.
برای آن که ابراهیم خلیل الرحمان (ع) آرامش و عین الیقین پیدا کند،
پرده از پیش روی او برکنار شد تا حقایق عالم ملکوت بر او مکشوف گردد: «و
کذلک نری ابراهیم ملکوت السماوات و الا رض و لیکون من الموقنین[11]، و این گونه ملکوت آسمان ها وزمین را به ابراهیم نمایاندیم تا از جمله یقین کنندگان باشد».
آیات فوق نشان می دهند که پیامبران در محضر الهی دارای بینشی روشن
وعاری از هرگونه شک و ریب هستند هم چنین ملکوت آسمان ها و زمین بر آنان
منکشف گردیده تا از موقنین شوند آیا پیامبر اسلام از این قانون مستثنی بود
تا درچنان موقع حساس و سرنوشت ساز به خود رها شود، به خویشتن گمان بد برد و
دربیم و هراس به سر برد؟
آیا پیامبر اسلام مقامی کمتر از مقام موسی و ابراهیم خلیل داشت تا عنایتی که خدا درباره آنان روا داشته است، درباره او روا ندارد؟
مولی امیرالمؤمنین (ع) درباره پیامبر اکرم (ص) می فرماید: «و لقد قرن
اللّه به (ص) من لدن ان کان فطیما، اعظم ملک من ملائکته، یسلک به طریق
المکارم و محاسن اخلاق العالم لیله و نهاره[12]، خداوند شبانه روز فرشته ای را بر او گمارده بود تا او را به کمالات انسانی رهنمون باشد».
[12] . صبحی صالح، نهج البلاغه، خطبه قاصعه، شماره 192، ص 300
همین که براش منابع گذاشتید خیلی عالیه