قراء و قرائات سبع

قرائت قرآن و تلاوت آیات آن یکی از مهم ترین مسایل قرآن به شمار می رود، به طوری که از همان ادوار نخستین پیوسته عده ای به این کار همت گماشته وعهده دار قرائت قرآن و تعلیم آن در جامعه اسلامی بوده اند طبقات قرا شامل بزرگان صحابه چون عبداللّه بن مسعود، ابی بن کعب، ابوالدردا و زیدبن ثابت درطبقه اول، عبداللّه بن عباس، ابوالاسود دوئلی، علقمه بن قیس، عبداللّه بن سائب، اسودبن یزید، ابوعبدالرحمان سلمی و مسروق بن اجدع در طبقه دوم، و بالاخره بزرگانی دیگر در طبقات سوم تا هشتم می گردد پس از این طبقات از قرا، عهدتدوین قرائات آغاز شد و به دنبال آن قرا سبعه تعیین گردیدند.
سلسله قرا (قاریان به نام قرآن) و قرائات، قرن به قرن پیوسته ادامه داشت تااین که در اوایل قرن چهارم ابوبکر ابن مجاهد(245 ـ 324) شیخ ‌القرا بغداد، قرائات را در هفت قرائت از هفت قاری بنام، به رسمیت شناخت بعدها در دوره های مختلف هفت قاری دیگر اضافه شد که بدین ترتیب مجموعا چهارده قرائت معروف شد به دلیل آن که هرکدام از این قرائات به وسیله دو راوی روایت شده، مجموع قرائت متداول به بیست و هشت قرائت می رسد.
در حجیت قرائات و تواتر آن ها، که آیا جملگی به طور متواتر از پیامبر اکرم نقل وضبط شده است یا نه، گفتگو فراوان است به طور کلی از آن مباحث می توان نفی تواتر قرائات را نتیجه گرفت، زیرا طبق رای محققین، بیش از یک قرائت از پیامبراکرم (ص) نرسیده است و آن قرائتی است که در میان مردم (جمهور مسلمانان)متداول است و هر قرائت که با آن مطابق باشد، مقبول وگرنه مردود است. [1]
تعریف قرائت
قرائت همان تلاوت و خواندن قرآن کریم است و اصطلاحا به گونه ای از تلاوت قرآن اطلاق می شود که دارای ویژگی های خاصی است بدین معنا که هرگاه تلاوت قرآن به گونه ای باشد که از نص وحی الهی حکایت کند و بر حسب اجتهاد یکی ازقرا معروف ـ بر پایه و اصول مضبوطی که در علم قرائت شرط شده ـ استوار باشد، قرائت قرآن تحقق یافته است البته قرآن دارای نص واحدی است و اختلاف میان قرا بر سر به دست آوردن و رسیدن به آن نص واحد است.
امام صادق (ع) می فرماید: «ان القرآن واحد نزل من عند واحد و لکن الاختلاف یجی من قبل الرواه[2]، قرآن یکی بیش نیست و اختلافات بر سر قرائت آن ازجانب راویان (قاریان) صورت گرفته است» قاریان قرآن (قرا معروف) راویان وناقلان همان قرآنی هستند که بر پیامبر(ص) نازل گردیده و اختلاف آنان از اختلاف در نقل و روایت آن نص نشات گرفته، و آن به سبب عواملی است که این اختلاف راایجاب کرده است پایه های آن عوامل عبارتند از:
ـ اختلاف مصاحف اولیه، چه پیش از اقدام به یک سان کردن مصاحف در زمان عثمان و چه پس از آن.
ـ نارسایی خط و نوشته های قرآن که از هرگونه علایم مشخصه و حتی از نقطه عاری بوده است.
ـ ابتدایی بودن خط نزد عرب آن روز.

---

[1]. ر ک: التمهید، ج2، ص 42 به بعد و 226 ـ 218.
[2]. اصول کافی، ج2، ص 630، حدیث 12.