قراء و راویان آن ها

به دلایلی که ذکر شد قرائت قرآن بین قاریان در مواردی اختلافی بود و تعدادقاریان در طی سالیان متمادی افزایش می یافت تا این که ابن مجاهد از میان کلیه قرائات، هفت قرائت را برگزید که هرکدام دو راوی دارند:
1. ابن عامر: عبداللّه بن عامر یحصبی (متوفای 118) قاری شام، دو راوی اوهشام بن عمار (245 ـ 153) و ابن ذکوان (242 ـ 173) هستند که هرگز ابن عامر رادرک نکرده اند.
2. ابن کثیر: عبداللّه بن کثیر دارمی (متوفای120) قاری مکه، دو راوی او بزی (250 ـ 170) و قنبل (295 ـ 191) هستند که هرگز او را درک نکرده اند.
3. عاصم: عاصم بن ابی النجود اسدی (متوفای128) قاری کوفه، دو راوی اوحفص بن سلیمان ـ پسر خوانده او ـ (180 ـ 90) و شعبه ابوبکربن عیاش (193 ـ 95)هستند حفص قرائت عاصم را دقیق تر و مضبوطتر می دانست و قرائت عاصم به وسیله او منتشر شده و تا امروز متداول است و همین قرائتی است که امروزه دراکثر کشورهای اسلامی رایج است.
4. ابو عمرو: زبان ابوعمرو بن علا مازنی، (متوفای 154) قاری بصره، دو راوی او دوری حفص بن عمر (متوفای246) و سوسی صالح بن زیاد (متوفای 261) هستندکه او را درک نکرده اند و به واسطه یزیدی قرائت را از او گرفته اند.
5. حمزه: حمزه بن حبیب زیات (متوفای 156) قاری کوفه، دو راوی اوخلف بن هشام (229 ـ 150) و خلا دبن خالد (متوفای 220) که قرائت را با واسطه ازاو گرفته اند.
6. نافع: نافع بن عبدالرحمان اللیثی (متوفای 169) قاری مدینه، دو راوی اوعیسی بن مینا (220 ـ 120) معروف به قالون ـ پسرخوانده نافع ـ و ورش، عثمان بن سعید (197 ـ 110) هستند و این قرائت همان است که در برخی ازکشورهای مغرب عربی امروزه رایج است.
7. کسائی: علی بن حمزه (متوفای 189) قاری کوفه، دو راوی اولیث بن خالد(متوفای 240) و دوری، حفص بن عمر ـ که راوی ابوعمرو هم بود (متوفای 246) هستند.
قرا عشره
متاخرین سه نفر دیگر بر این هفت نفر اضافه کرده اند:
8. خلف: خلف بن هشام، راوی حمزه (متوفای 229) قاری بغداد، دو راوی اوابویعقوب (متوفای 286) و ابوالحسن (متوفای 292) هستند.
9. یعقوب: یعقوب حضرمی (متوفای 205) قاری بصره، دو راوی او رویس (متوفای 238) و روح (متوفای 235) هستند.
10. ابوجعفر: ابو جعفر مخزومی (متوفای 130) قاری مدینه، دو راوی او ابن وردان (متوفای 160) و ابن جماز (متوفای 170) هستند.
قرا اربعه عشر
چهار قاری دیگری که به قرائت شاذ (خلاف مشهور) قرائت می کردند، ولی مقبول عامه مردم بودند، بر این ده قاری افزوده شده اند:
11. حسن بصری: حسن بن یسار (متوفای 110) قاری بصره، دو راوی او شجاع بلخی (190 ـ 120) و دوری (متوفای 246) که او را درک نکرده و با واسطه از اوروایت کرده اند.
12. ابن محیصن: محمد بن عبدالرحمان (متوفای 123) قاری مکه، دو راوی اوبزی (250 ـ 170) و ابن شنبوذ (متوفای 328) هستند که با واسطه از او روایت کرده اند.
13. یزیدی: یحیی بن مبارک (متوفای 202) قاری بصره، دو راوی اوسلیمان بن حکم (متوفای 235) و احمدبن فرج ضریر (متوفای 303) هستند که باواسطه از او روایت کرده اند.
14. اعمش: سلیمان بن مهران اسدی (متوفای 148) قاری کوفه، دو راوی اوشنبوذی (388 ـ 300) و مطوعی (متوفای 371) هستند که با چند واسطه از اوروایت کرده اند.
این چهارده قرائت معروف که هرکدام از طریق دو راوی نقل شده است، مجموعا بیست و هشت قرائت را تشکیل می دهند که شناسایی آنان فی الجمله انجام گرفت.
پنج نفر از قرا سبعه به غیر از ابن عامر و ابوعمرو ایرانی الاصلند ابن عامرمجهول النسب و ابوعمرو از قبیله مازن تمیم است، ولی قاضی اسد یزیدی می گوید: «او از فارس شیراز از روستای کازرون برخاسته است».
عاصم، ابوعمرو، حمزه و کسائی، صریحا اظهار تشیع می نمودند، ولی ابن کثیر ونافع از آن جا که هر دو از فارس هستند، احتمالا شیعه بودند اما ابن عامر، بزرگ شده خاندان اموی بود او فردی ناشایست و بی پروا شناخته می شد.[1]

---

[1]. ر ک: التمهید، ج2، ص 231 ـ 226.